De afgelopen tijd is er veel om te doen: de stikstofcrisis. Boeren worden geconfronteerd met een vermindering van de veestapel om de stikstofuitstoot te verminderen. Toch zijn er ook andere geluiden. Stichting Caring farmers is een groep van zo’n 2.500 biologische en regeneratieve boeren waaronder Tuinderij de Voortuin. Zij komen met een oplossing waarmee met juist meer boeren minder stikstof wordt uitgestoten.
Waarom zorgt de stikstofcrisis voor zoveel ophef bij voornamelijk gangbare boeren?
Het huidige landbouwbeleid is altijd gericht op intensiever en efficiënter produceren. Zoveel mogelijk vlees of melk produceren met zo min mogelijk input. Om dit voor elkaar te krijgen is er veel geld geïnvesteerd door boeren. Geld waar met name grote agrarische toeleveranciers rijker van zijn geworden. Doordat de veestapel moet inkrimpen komen boeren financieel in de knel. Ze kunnen hun investeringen namelijk niet meer terugverdienen.
Het steeds intensiever en efficiënter produceren heeft een enorme impact op de natuur. Bij landbouw wordt stikstof met name uitgestoten in de vorm van ammoniak: een kleurloos gas. Dit gas komt vrij wanneer urine in contact komt met dierlijke mest. Ook komt ammoniak vrij bij het bemesten van het land (aanpakstikstof.nl).
Door de stikstof verdwijnen veel kwetsbare planten welke juist weer nodig zijn voor insecten. Die insecten zijn juist weer erg belangrijk voor ons en voor ons hele voedselsysteem. Simpel gezegd: zonder insecten vindt er geen bevruchting plaats van groenten en fruit. Dit zou dus leiden tot een veel grotere voedselcrisis.
Wat houdt het plan van Caring farmers in?
Het plan om de stikstofcrisis aan te pakken is opgesteld door Caring farmers. In Juli 2022 is het plan overhandigd aan minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Henk Staghouwer, en de minister van Natuur en Stikstof, Christianne van der Wal. Het vormt aanknopingspunten om te komen tot een situatie die voor iedere boer rendabel is.
Door niet duurzaam geproduceerd voedsel te belasten en het goedkoper maken van duurzaam geproduceerd voedsel kan de overheid biologische voedsel stimuleren. Daarnaast wordt er voorgesteld om minder veevoer te importeren en het gebruik van kunstmest en chemie te reduceren. Gangbare boeren die de omslag maken naar duurzame landbouw moeten ondersteuning krijgen. Er moeten meer directe afzetmogelijkheden voor boeren komen om hun onderhandelingspositie bij supermarkten te verbeteren. Ook moet er meer (betaalbare) grond beschikbaar gemaakt worden voor nieuwe boeren. Daarnaast wordt er in het plan voorgesteld de huidige wet en regelgeving, welke momenteel gericht is op industriële landbouw, aan te passen ten gunste van duurzame natuur inclusieve landbouw.
Lees hier het volledige groenboerenplan, om de stikstofcrisis aan te pakken.
Waarom is het belangrijk voor biologische en gangbare boeren om juist nu samen te gaan werken?
Je zou het misschien niet zeggen, maar boeren zijn over het algemeen behoorlijk rijk. Bijna één op de vijf werkende miljonairs is actief in de landbouw. Met 19 procent behoren boeren zelfs tot de grootste groep miljonairs en staan daarmee op de eerste plaats. (CBS).
Een steeds groter wordende groep pioniers die hier nog niet toe behoord staan te trappelen om regeneratief en natuurinclusief te gaan werken. Een van de problemen waar men tegenaan loopt is de onbeschikbaarheid van grond en de onwil van boeren om grond te verkopen. Zelfs met de huidige hoge landbouwprijzen is het lonend om zonder kunstmest en pesticiden groente te verbouwen voor de directe verkoop aan consumenten. Vele voorbeelden van deze regeneratieve boerderijen zijn te vinden op de website van Caring Farmers.
Het is juist nu zo belangrijk om de samenwerking op te zoeken tussen gangbare en (kleinschalige) biologische tuinders en boeren omdat we alleen samen deze omslag kunnen maken. De kleine pioniers hebben ruimte nodig en de grote gangbare agrarische bedrijven hebben tools nodig om de omslag te maken.
Het is niets nieuws dat grote veranderingen komen van kleine bedrijven. De omslag van brandstofauto´s naar electrische auto´s begon ook bij het toen nog relatief kleine bedrijf Tesla. Of zoals Elon musk zegt: ¨Grote bedrijven zijn goed in incrementele verbeteringen terwijl kleinere bedrijven over het algemeen beter zijn in innoveren. Kleinere bedrijven houden het niet lang vol als ze niet zouden proberen te innoveren.” Daarnaast zitten kleinschalige biologische tuinderijen niet vast aan de enorme schuldenlasten zoals de meeste boeren, daardoor hebben ze meer vrijheid om te experimenteren en te innoveren.
Waar zijn de agrarische multinationals in de stikstofcrisis?
Een groep die je minder hoort in het nieuws zijn de bedrijven die achter de schermen een hoop geld verdienen aan het efficiënter maken van de landbouw: agrarische multinationals. Dit zijn o.a. de veevoerproducenten en producenten van kunstmest/ pesticiden en bedrijven die efficiëntere machines produceren om deze aan de boeren te verkopen. Deze bedrijven hebben belang bij het in stand houden van het huidige landbouwsysteem.
Onderstaand schematisch overzicht vat de situatie samen. In feite is er sprake van een trilemma: je kunt steeds 2 van de 3 kiezen, maar niet allemaal.
Kies je voor een eerlijk loon voor de boer en een goed rendement van multinationals (1), dan kies je voor de situatie waar we naartoe gaan als er niets zou veranderen. De boer verdiend een eerlijk loon en agrarische multinationals verdienen ook goed. Echter, de stikstofcrisis is hiermee niet opgelost: de natuur komt in de verdrukking, en op de lange termijn zal dit systeem niet houdbaar blijven.
Kies je voor natuurbehoud en rendement multinationals (2) dan kom je uit bij de situatie die de boeren op dit moment vrezen. De reden waarom er zoveel ophef is. Boeren worden gedwongen de veestapel te verminderen ten gunste van de natuur. Tegelijkertijd dragen zij een groot deel van de marge af aan agrarische multinationals en supermarkten.
Kies je voor optie 3 dan kies je voor een eerlijk loon voor de boer en natuurbehoud. Je geeft dan hoge rendementen voor multinationals op. Dit is absoluut een optie er zijn vele succesverhalen.
Bodemzicht, een pionier in regeneratieve landbouw
Bodemzicht in Nijmegen is zo’n regeneratieve boerderij. In 2020 zijn zij gestart met hun regeneratieve demonstratieboerderij. Regeneratieve landbouw groeit levende bodem, vangt CO2 af, bouwt gemeenschappen, vermeerdert de biodiversiteit en maakt winst. Bodemzicht werkt aan een grondige kanteling van perspectief in de Nederlandse landbouw: van verstrekkende, uitputtende monoculturen naar gegronde, veerkrachtige boerenbedrijven.
Door zonder kunstmest en pesticiden te werken wordt er minder stikstof uitgestoten. Wanneer boeren er voor kiezen producten af te zetten via een korte keten initiatief verbetert ook de onderhandelingspositie bij supermarkten.
Een omslag zal echt niet van vandaag op morgen plaatsvinden, maar kunnen we alsjeblieft een beetje ruimte bieden aan mensen die werk willen maken van problemen waar wij allemaal last van ondervinden?